Polityczne To i Owo

Temat neosądów w Polsce budzi kontrowersje, a wiele osób krytykuje je z kilku powodów. „Neosądy” to sądy utworzone w wyniku reformy wymiaru sprawiedliwości, która rozpoczęła się w 2015 roku, kiedy rząd PiS wprowadził zmiany w systemie sądownictwa, w tym w strukturze Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa (KRS). Krytyka tych instytucji wynika z kilku głównych argumentów:

1. Podważenie niezależności sądownictwa
Reforma sądownictwa w Polsce, w tym zmiany w KRS, które teraz ma być częściowo powoływana przez polityków, a nie wyłącznie przez sędziów, wywołuje obawy o niezależność sądów. Przeciwnicy reformy wskazują, że kontrola rządu nad wyborem sędziów do sądów wyższej instancji, w tym do Izby Dyscyplinarnej i nowych izb Sądu Najwyższego, stawia pod znakiem zapytania niezależność wymiaru sprawiedliwości.

2. Zgodność z konstytucją i standardami UE
Zgodnie z opinią wielu prawników i organizacji międzynarodowych, takich jak Komisja Europejska, zmiany te mogą być niezgodne z polską konstytucją oraz z unijnymi zasadami demokracji i praworządności. Zostały one uznane za naruszające zasady trójpodziału władzy, gdyż rząd i parlament zyskali większy wpływ na powoływanie sędziów, co w oczach wielu obserwatorów zagraża sprawiedliwości i niezależności sądów.

3. Podważenie legitymacji neosądów
Neosądy są postrzegane przez część społeczeństwa jako nielegitymizowane przez obywateli, ponieważ sędziowie do tych sądów zostali powołani w ramach kontrowersyjnej reformy, a nie na podstawie niezależnego procesu wyboru. Ponadto sądy te były tworzone w sposób, który wielu uważa za polityczny, a nie oparty na standardach prawnych i sprawiedliwościowych.

4. Problemy z orzeczeniami i decyzjami sądów
W niektórych przypadkach decyzje wydane przez neosądy są krytykowane za to, że mogą być podporządkowane politycznym interesom. Część orzeczeń wydanych przez te sądy zostało zakwestionowanych przez organizacje prawnicze i międzynarodowe, w tym przez Europejski Trybunał Praw Człowieka.

5. Izba Dyscyplinarna i jej kontrowersje
Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego, utworzona w ramach reformy, stała się jednym z najbardziej kontrowersyjnych elementów zmian w sądownictwie. Krytykowana jest za to, że służy jako narzędzie do dyscyplinowania sędziów, którzy wydają wyroki niezgodne z polityką rządu, a tym samym zagraża niezależności sądów.

6. Brak zaufania społecznego
Z powodu powyższych kwestii, neosądy w Polsce nie cieszą się zaufaniem dużej części obywateli. Krytycy reformy argumentują, że wprowadzenie nowych instytucji sądowych osłabia państwo prawa, co może prowadzić do podważenia zaufania do wymiaru sprawiedliwości i zwiększenia polaryzacji w społeczeństwie.

Wszystko to powoduje, że neosądy w Polsce są traktowane jako instytucje kontrowersyjne, które mogą mieć negatywne konsekwencje dla praworządności i sprawiedliwości w kraju.

Minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro, będący jednym z głównych architektów reformy sądownictwa w Polsce, argumentował, że celem jego działań było usprawnienie systemu sądownictwa, walka z przewlekłością procesów, poprawa jakości orzecznictwa oraz zwiększenie odpowiedzialności sędziów. Jednak wielu krytyków tych reform uważa, że zamiast poprawy systemu, zmiany te pogłębiły problemy i wywołały nowe wyzwania. Oto kilka powodów, dlaczego nie udało się skutecznie usprawnić sądownictwa:

1. Zwiększenie politycznego wpływu na sądy
Jednym z głównych zarzutów wobec reform Ziobry jest to, że zamiast oddzielić sądy od polityki, reforma zwiększyła polityczny wpływ na wymiar sprawiedliwości. Zmiany, takie jak kontrola rządu nad powoływaniem członków Krajowej Rady Sądownictwa (KRS) i wybór nowych sędziów do Sądu Najwyższego, zostały uznane przez wielu za naruszenie zasady niezależności sądów. To, w połączeniu z powołaniem Izby Dyscyplinarnej, która miała dyscyplinować sędziów, którzy wydawali orzeczenia sprzeczne z linią rządu, spowodowało, że wielu sędziów i prawników uważa, że reforma zmierzała w kierunku podporządkowania wymiaru sprawiedliwości polityce, zamiast jego rzeczywistego usprawnienia.

2. Wzrost liczby kontrowersji i zapaści w sądownictwie
Reformy sądowe przeprowadzone przez Zbigniewa Ziobrę, w tym zmiany w składach sądów oraz utworzenie nowych izb w Sądzie Najwyższym, nie doprowadziły do szybszego rozstrzygania spraw. Wręcz przeciwnie, wiele osób wskazuje, że reforma pogłębiła problemy związane z przewlekłością postępowań sądowych. Powstały nowe instytucje, takie jak Izba Dyscyplinarna, wywołały zamieszanie i zaufanie do nich zostało podważone, szczególnie w kontekście orzeczeń krytycznych wobec władzy. Dodatkowo, procesy sądowe zaczęły trwać jeszcze dłużej niż przed reformą.

3. Niezadowolenie ze strony sędziów i opozycji
Reforma spotkała się z dużym oporem środowisk sędziowskich i organizacji prawniczych, które wskazywały, że zmiany wprowadzają niepewność prawną i podważają zaufanie obywateli do niezależności sądów. Na przykład, z powodu zmiany składu Krajowej Rady Sądownictwa, wielu sędziów poczuło się zagrożonych, że ich kariera może być uzależniona od decyzji polityków. Wiele organizacji międzynarodowych, w tym Komisja Europejska, wskazywało, że reforma narusza standardy demokratyczne i zasady praworządności.

4. Brak skutecznej reformy strukturalnej
Reformy nie wprowadziły rzeczywistych, głębokich zmian strukturalnych, które mogłyby zredukować obciążenie sądów lub poprawić efektywność procesów sądowych. Zamiast tego zmiany skupiały się na przeorganizowaniu instytucji i obsadzie personalnej. Zamiast nowoczesnych technologii, rozwiązań organizacyjnych czy przyspieszenia procedur, reforma opierała się w dużej mierze na powoływaniu nowych organów, co nie przyniosło wymiernych efektów.

5. Międzynarodowa krytyka
Reforma była krytykowana na forum międzynarodowym, zwłaszcza przez Unię Europejską, która uruchomiła procedurę naruszeniową przeciwko Polsce, argumentując, że zmiany w sądownictwie naruszają unijne zasady praworządności. Ta krytyka nie tylko podważyła legitymację reformy, ale również zrodziła obawy o dalsze konsekwencje, takie jak możliwe sankcje finansowe czy ograniczenie dostępu do funduszy unijnych.

6. Izolacja Polski na arenie międzynarodowej
Ostatecznie, w opinii wielu ekspertów, zamiast poprawić sytuację w polskim sądownictwie, reforma Zbigniewa Ziobry przyczyniła się do izolacji Polski na arenie międzynarodowej. Przewlekłość postępowań sądowych, spory o niezależność sędziów i działania, które w oczach wielu były zbliżone do politycznego przejęcia sądów, zaszkodziły reputacji Polski jako państwa praworządnego.

7. Nieskuteczne rozwiązania w zakresie dostępności i efektywności
Choć reforma miała na celu usprawnienie pracy sądów, nie wprowadziła rzeczywistych rozwiązań w kwestiach takich jak dostępność sprawiedliwości, szybkość postępowań czy wydolność administracyjna sądów. Wiele spraw nadal nie jest rozstrzyganych w odpowiednim czasie, a obciążenie sądów wciąż pozostaje wysokie.

Podsumowanie
Reformy Zbigniewa Ziobry miały na celu poprawę sytuacji w sądownictwie, ale zamiast rzeczywistego usprawnienia systemu, skoncentrowały się na zwiększeniu wpływu politycznego na sądy, co spotkało się z krytyką zarówno w kraju, jak i za granicą. Ostatecznie, zamiast przyspieszenia procesów czy poprawy jakości orzecznictwa, reforma pogłębiła problemy związane z przewlekłością postępowań, zniszczyła zaufanie do niezależności sądów oraz naraziła Polskę na izolację międzynarodową.