Dyrektor czy nie?

Jakiś czas temu zwróciłem się do Urzędu Miejskiego w Ryglicach o informację dotyczącą zatrudnienia i powierzenia panu Władysławowi Olszówce pełnienia obowiązków Dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej i Drogownictwa. Pytałem o to, kiedy i na jakim stanowisku został zatrudniony oraz w oparciu o jakie przepisy zostało powierzone pełnienie obowiązków dyrektora i jaki jest ich zakres.

Nim przejdę do dalszej części i opiszę Wam co wynika z uzyskanej odpowiedzi zapoznajmy się z tym, co w kwestii pełnienia obowiązków mówi prawo.

Jak stanowi art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych pracownicy samorządowi to pracownicy zatrudnieni m.in. w gminnych jednostkach i zakładach budżetowych. W myśl art. 4  powyższej ustawy czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników samorządowych wykonuje burmistrz. Takie samo uprawnienie wynika również z art. 30 ust. 2 pkt. 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r., o samorządzie gminnym. Artykuł ten mówi, że do zadań burmistrza należy w szczególności zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. W związku z tym, że Dyrektor Olszówka w rozumieniu ustawy jest pracownikiem samorządowym do nawiązania z nim stosunku pracy zastosowanie znajduje przepis art. 3a ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych oraz art. 11 ust. 1 ustawy. Stanowi on, że nabór kandydatów na wolne stanowiska urzędnicze w tym na kierownicze stanowiska urzędnicze, zatrudnianych na podstawie art. 2 pkt 2 i 4 jest otwarty i konkurencyjny. Oznacza to, że obowiązek przeprowadzenia naboru na stanowisko kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej ma charakter bezwzględny i ustawa w tym zakresie nie przewiduje żadnych wyjątków.  Bardzo istotną sprawą jest fakt, że wymóg przeprowadzenia naboru ma zastosowanie zarówno w stosunku do nowo zatrudnianych kandydatów spoza gminnej jednostki organizacyjnej, jak i dla kandydatów już w takiej jednostce zatrudnionych na co wskazuje wiele orzeczeń sadów administracyjnych.  Samo powierzenie pełnienia obowiązków reguluje § 4 art. 42 kodeku pracy który mówi, że pracodawca w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy ma możliwość powierzenia (pełnienie obowiązków) wykonywania innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nie przekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym. Jednak tak tu, jak i w procedurze konkursowej kandydat musi spełniać wymogi odpowiednich kwalifikacji, wykształcenia i przygotowania zawodowego wymaganym na danym stanowisku.

Dotychczas byłem przekonany, że  panu Władysławowi Olszówce w drodze zarządzenia powierzono pełnienie obowiązków Dyrektora. Jednak z otrzymanej odpowiedzi wynika, że został  on zatrudniony wprost na stanowisku, które nazywa się  „pełniący obowiązki Dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej i Drogownictwa”. Ma to ogromne znaczenie, gdyż nie ma żadnej prawnej możliwości zatrudnienia kogoś na stanowisku pełniącego obowiązki dyrektora, ponieważ w świetle obowiązujących przepisów prawa takiego stanowisko nie ma. Oznacza to, że nazwanie tak stanowiska w sytuacji braku przepisów prawa przewidujących taką możliwość stanowią jego obejście. Najistotniejsze jest jednak to, że prawo przewiduje powierzenia pełnienia obowiązków jedynie komuś kto wcześniej był już  pracownikiem danej jednostki organizacyjnej.
Z powyższych przepisów i orzecznictwa wynika,  że w sytuacji braku przeprowadzenia konkursu powierzenia pełnienia obowiązków nie można uznać za sposób nawiązania stosunku pracy. Z tego powodu każdorazowo przy powierzaniu pełnienia obowiązków bez oparcia w przepisach prawa należy liczyć się z możliwością zakwestionowania takiej czynności przez organ nadzoru.

Reasumując. W świetle dostępnych informacji Pan Władysław Olszówka został zatrudniony w wyniku obejścia prawa na nieistniejącym stanowisku co stanowi przekroczenie przez burmistrza Ryglic uprawnień wynikających art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy o samorządzie gminnym. Należy też zauważyć, że podjęte już na etapie zawierania umowy działania zmierzające do obejścia prawa w świetle art. 65 § 2 kodeksu cywilnego należy uznać za niezgodne z zamiarem stron, gdyż cel umowy jest niezgodny z prawem. Czynności prawne, podjęte w tym celu są też nieważne na mocy art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. k.c.jak również art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. k.p. i art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych. Ponadto zgodnie z art. 16 ust. 2-3 ustawy o pracownikach samorządowych w przypadku osób podejmujących po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym w jednostkach samorządowych umowę o pracę zawiera się na czas określony nie dłuższy niż 6 miesięcy. Tutaj również zostało naruszone prawo, gdyż umowa pana Olszówki została zawarta od razu na rok. Stało się tak zapewne z powodu niezrozumienia zapisów  art. 94 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym który mówi, że: nie stwierdza się nieważności zarządzenia organu gminy po upływie 1 roku od dnia jego podjęcia. Odnosi się on jednak do powołania zarządzeniem.

Czy zatem z uwagi na powyższe umowa o pracę zawarta z panem Olszówką jest ważna?

Chociaż konsekwencje nieważności można wywieść z treści art. 58 ust. 1 kodeksu cywilnego mówiącym, że czynność prawna sprzeczna z prawem albo mająca na celu jego obejście jest nieważna to na miejsce nieważnych czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Więc nawet jeśli w oparciu o powyższe przepisy umowa o pracę okazała się nieważna w momencie jej zawarcia to wraz z dopuszczeniem pracownika do pracy na warunkach tej umowy staje się ona obowiązująca.  Należy więc stwierdzić że umowa zawarta z pan Władysławem Olszówką mimo, że została zawarta z naruszeniem prawa jest ważna. Niezależnie od okoliczności zatrudnienia pana Olszówki jest on dobrze zarządzającym choć tylko pełniącym obowiązki dyrektorem.

Rodzi się więc pytanie czy są jakieś konsekwencje zatrudnienia na stanowisku urzędniczym pracownika z naruszeniem ustawowych przepisów dotyczących naboru i kto je ponosi?

W naszym przypadku burmistrz Ryglic jako funkcjonariusz publiczny może ponosić odpowiedzialność karną za przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków określoną w art. 231 kk. Jednak choć było to działanie świadome to, to czy tak się stanie zależy od tego czy w tej sprawie zostaną powiadomione właściwe organy.

KN